Nasl anlaslr Ilaclarn teratojen olup olmadklar nasl belirlenir? Belli bir ilac piyasaya surulmeden once cok cesitli deneylere tabi tutulur. Bu deneyler arasnda en onemlisi ilacn hayvanlar uzerinde ve gebelikteki etkilerini arastrmak icin gebe hayvanlar uzerinde denenmesidir. Bu deneyler elbetteki insanlar uzerinde yaplamaz ve hayvan deneylerinin sonuclar insanlardaki etkiler konusunda ancak bir fikir verebilir. Ancak yakn bir gelecekte insan doku kulturleri kullanlarak daha gercekci sonuclarn alnmas mumkun olacaktr. Diger bir yol dunyann dort bir yanndan elde edilen bilimsel vaka takdimleridir. Bu vaka takdimlerinde ilac kullanan ve kendi istegiyle gebeligini devam ettiren anne adaylarnn bebeklerinin dogum sonras incelenmesiyle cok degerli veriler elde edilir. Bu veriler birlestirilerek belli bir ilac gebeliginin ayn doneminde kullanlan belli sayda anne adaynn bebeklerinde ortaya ckan anomaliler ve turleri normalde hicbir ilac ya da teratojen maddeye maruz kalmayan anne adaylarnda beklenen yaklask %3'luk anomali riskiyle karslastrlr. Hayvan deneyleri Bir ilacn gebelik esnasnda kullanlmas durumunda gebelik ve bebek gelisimi uzerinde olan etkilerini tahmin etmek icin hayvan deneylerinden faydalanlmaktadr. Gebe hayvanlarda genellikle cok yuksek dozlarda kullanlan etken maddenin etkisi gebeligin bitiminde dogan yavrunun degerlendirilmesiyle tahmin edilmeye calslr. Ancak ozellikle fareler gibi fizyolojik olarak insan yapsndan oldukca uzak olan hayvanlar uzerinde yaplan deneylerde elde edilen sonuclar insanlara bire bir uyarlanamamaktadr. Bunun en guzel ornegi hayvan deneylerinde hicbir olumsuz etkisi bulunmayan talidomiddir. Bu ilac anne adaylarnda uyku ilac olarak yllarca kullanlms ve bebeklerde kol ve bacak kusurlarna yol actg saptandktan sonra braklmstr. Ancak bunun tersi daha gecerlidir. Yani hayvan deneylerinde gelisim kusurlarna yol acan bircok ilac insanlarda bu duruma yol acmamaktadr. Insanlardan elde edilen veriler Anne adaylar arasnda gebelik esnasnda ilac kullananlarn bir ksm gebeliklerini her turlu riski goze alarak devam ettirmektedir. Bu anne adaylar dogum yaptklarnda bebekleri ayrntl incelemelerden gecirilmekte ve yapsal (bir organn gelismemesi) ya da islevsel (bir organn calsmamas) gibi bozukluklar acsndan dikkatlice incelenmektedir. Ayrca bebek dogumdan sonra normal oldugu saptansa bile uzun vadeli (mumkun olabilen en uzun sure) incelenmeye devam etmektedir. Bu anne adaylarndan elde edilen veriler toplanarak istatistiksel islemlere tabi tutulur. Bu istatistikler sonucunda ayn ilac ayn dozlarda ve gebeligin ayn donemlerinde kullanms anne adaylarndan elde edilen verilerle gebelik esnasnda hicbir ilac kullanmams anne adaylarnn verileri karslastrlr. Incelemeye alnan bu calsma grubu (ilac kullananlar) ile kontrol grubu ( ilac kullanmayanlar) anne adaylarnn bebeklerinde ortaya ckan gelisim ya da islevsel kusurlar gruplara ayrlr ve calsma grubu ile kontrol grubunda gorulen anomali oran arasndaki fark istatistiksel olarak anlaml cktgnda ilac muhtemel teratojen olarak degerlendirilir. Ornegin calsma grubundaki bebeklerde %5 orannda kalp defektleri saptandgn kabul edelim. Kontrol grubunda da bu %2 olsun. Bu verilerle birlikte incelemeye alnan insan says istatistiksel anlamllk formulune tabi tutuldugunda eger istatistiksel olarak anlamllk varsa ( hata pay genel olarak %5'ten dusuk kabul edilerek) ilac bu anomali icin teratojen anlamna gelir. Bu deneylerin gecerliligi dunyann dort bir yanndan bildirilen olgu saysyla direkt iliskilidir. Olgu says ne kadar artarsa riskin gercege yaknlg da o kadar artar. Ancak bircok ilac icin yalnzca doguma ait veriler vardr. Halbuki DES olaynda oldugu gibi baz ilaclar yllar sonra etkilerini gostermektedir. Bu yuzden sadece dogumdaki "normalligi" baz almak dogru degildir. Bir ilacla ilgili olarak cogu zaman cok sayda calsmada celiskili sonuclar ckmaktadr. Bu da calsmada olgu saysnn dusuklugu ve kalitesiyle ilgilidir. O yuzden farkl zamanlarda baz ilaclarla ilgili farkl sonuclar ckabilmektedir. OKS (Dogum kontrol haplar) orneginde oldugu gibi ilaclarn gebeligin erken doneminde kullanlmasnda onceki calsmalarda kol-bacak gelisim kusurlarnn arttg ifade edilmis, daha sonra yaplan calsmalarda bu dogrulanmamstr.